Nocne spotkanie z poezją lasu…

„Z rzeczy świata tego zostaną tylko dwie./ Dwie tylko: poezja i dobroć… i więcej nic…" – pisał poeta, będąc przekonanym o słuszności swoich słów. Cytat, zaczerpnięty od Cypriana Kamila Norwida a widniejący na zaproszeniu na V Noc Poetów pod hasłem „Poezja lasu", bardzo trafnie ujmuje istotę przesłania tego spotkania. To niecodzienne wydarzenie o charakterze artystyczno-kulturalnym, zwieńczyło tegoroczne obchody Międzynarodowego Roku Lasów w Nadleśnictwie Olkusz. Tym razem leśnicy olkuscy wespół z pracownikami Miejskiego Ośrodka Kultury w Bukownie przygotowali nocne spotkanie z poezją lasu. To specyficzne przedsięwzięcie zostało zorganizowane w ramach piątej już Nocy Poetów. W tym szczególnym dla lasów roku ta cykliczna impreza zogniskowała się wokół poezji traktującej o lesie i pisanej z „leśnej" inspiracji.

Sala widowiskowa MOK w Bukownie przemieniła się na ten wieczór w „prawdziwy" las, w którym były zarówno drzewa jak i leśna polana, na której można było spocząć aby poczytać wiersze i kontemplować piękno przyrody. Wszystkiemu towarzyszyły odgłosy lasu ze śpiewem ptaków i szumem drzew na czele.

Wśród zaproszonych gości znaleźli się przedstawiciele Służb Leśnych (Pan Krzysztof Chojecki z Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Katowicach, Romuald Jurzykowski – Nadleśniczy Nadleśnictwa Olkusz, jego zastępca i współpracownicy, leśnicy z Olkusza i okolic), poeci z Klubów Literackich Bukowna, Olkusza, Klucz; przedstawiciele władz miasta Bukowna (pan Mirosław Gajdziszewski, burmistrz miasta Bukowna wraz z zastępcą); przedstawiciele Zespołu Szkół nr 1 w Bukownie ( pani Jolanta Nabiałek - wicedyrektor oraz uczniowie i absolwenci szkoły). Zainteresowanych mieszkańców też nie zabrakło.

Nastrój tego wieczoru był jedyny i niepowtarzalny. Imitacja przyjaznego lasu nocą z prawdziwymi, pachnącymi drzewami, konarami, szeleszczącymi liśćmi i igliwiem pod nogami, z dobiegającymi z wszech stron odgłosami przyrody nocą (zastępy cykających koników, jakieś pohukiwania). W oddali między drzewami ogromna sowa siedząca na jednym z dekoracyjnych drzew, a pośrodku widowni, na dużym ekranie, ogromny kominek, trzaskający ciepłem, migocący kolorami jesieni. Nie na tym koniec. Między powykręcanymi konarami a drzewami wkomponowano drobne światełka w postaci migocących świeczek. Gdzieniegdzie malutkie, okrągłe stoliczki nakryte pomarszczonymi pomarańczowymi obrusami z pięknie wkomponowaną kruchą, finezyjną porcelaną. Unoszący się zapach świeżych drzew, owocowej herbatki i maleńkich herbatników tworzył niezapomnianą atmosferę. Miało się wrażenie długiego trwania, chęć zatrzymania czasu, potrzebę głębszego wejścia do lasu – do kręgu leśnych rozważań.

Uroczystość została otwarta przez Dyrektor MOK w Bukownie Panią Anetę Nielabę, która w krótkich słowach wprowadziła wszystkich przybyłych (poetów i gości) w tę nastrojową noc. Następnie w pozycji stojącej odsłuchano Hymn Leśników, aby podkreślić ważność tego wydarzenia. O Międzynarodowym Roku Lasów i tym co szczególnie ważne dla lasów i leśników w piękny i przystępny dla każdego sposób opowiedział Nadleśniczy Romuald Jurzykowski. Uświadomił On znaczenie właściwych zachowań w lesie i przy ogromie lasu, jego różnorodności i długiego trwania zwrócił uwagę na kruchość życia człowieka, zarysowując jednocześnie współczesną, jakże przy tym mylną, hierarchię wartości.

Jednym z wielu i ważnym akcentem leśników podczas tego spotkania, była gawęda przygotowana przez Panią Małgorzatę Matejczyk z Nadleśnictwa Lubliniec. Gawęda opowiedziana w gwarze śląskiej i przedstawiona w sposób profesjonalny przez laureatkę konkursu „Bajarze z leśnej polany" znacznie urozmaiciła ten wieczór i nadała mu dodatkowego brzmienia. 

Referat na temat wpływu lasu na literaturę w różnych epokach literackich pt.: „Leśną zadumę czas zacząć" wygłosiła pani Joanna Gut z Zespołu Szkół nr 1 w Bukownie. A o „Motywach leśnych w Panu Tadeuszu Adama Mickiewicza" opowiedział, z wykorzystaniem prezentacji multimedialnej, pracownik Nadleśnictwa Olkusz – Ryszard Malik, który na co dzień zajmuje się m.in. edukacją leśną. Postarano się by ukazać tę narodową epopeję od nieco innej – leśnej – strony. Las pojawia się bowiem w „Panu Tadeuszu" jako temat niezwykle ważny, wręcz autonomiczny. Krajobrazy leśne a nawet poszczególne drzewa malowane są przez poetę w sposób niezwykle wyraźny, plastyczny i z ogromną drobiazgowością. Mickiewiczowski opis puszczy i matecznika uważany jest za najdoskonalszy literacki opis lasu.

Istotnym elementem tego wieczornego spotkania była promocja płytki DVD „Spotkania z leśną poezją". Recytacje kilku wierszy z tej płytki wykonane zostały przez młodzież z Bukowna: Annę Lach, Magdalenę Siudykę oraz Krzysztofa Móla. Osoby te były zaangażowane także w proces powstawania tej płytki. Na gitarze, podczas recytacji wybranych wierszy, akompaniował Tomasz Mól – leśniczy z leśnictwa Podlesie.

Główną część uroczystości poprowadził dr Marek Pieniążek – prezes grupy literackiej w Olkuszu oraz wykładowca na Uniwersytecie Pedagogicznym w Krakowie. Wspaniały człowiek, niezapomniany głos, pokorny i uniżony poeta. Pełniąc rolę konferansjera tego wieczoru wielokrotnie podkreślał rolę leśników w kształtowaniu pozamaterialnych funkcji lasu. Nazwał ich „architektami przyrody" i w pięknych a częstokroć wzruszających słowach odnosił się do trudu i znaczenia pracy leśnika. Nazywając las „miejscem mitycznego odnowienia słowa" podkreślił znaczenie lasu w kształtowaniu postaw artystycznych.

Całość spotkania przeplatana była bądź to recytacją wierszy o lesie w wykonaniu młodzieży, bądź czytanymi fragmentami wierszy pochodzącymi z tomiku pt. „Zabiorę Cię do lasu" wydanego przez Klub Literacki „Bukowy Liść" z MOK Bukowno, a ponadto piosenkami w wykonaniu uczniów i absolwentów Zespołu Szkół nr 1 w Bukownie (Agaty Janik, Oli Dudy, Oli Curyło, Olgi Skrzyniarz).

Las i poezja w ten wieczór stały się symbolami piękna, niezłomności i trwałości polskiej tradycji, pobudzały do refleksji i zadumy nad pięknem otaczającego nas świata – pięknem zaklętym w poezji, gdzie zielony szum lasu zostaje zamieniony w słowa. Piękno lasu zaklęte w poezji posiada szczególną wymowę i znaczenie.   

Rola lasu i przyrody jest bowiem literaturze ogromna. Jest elementem kompozycji, tworzy nastrój, bywa bohaterem dzieła, wyrazicielem odczuć podmiotu lirycznego. Niektórzy twórcy sięgali do jej wnętrza, inni stosowali jedynie jako element dopełniający całość. W różnych okresach literackich las pełnił różne funkcje. W literaturze przedstawiany jest jako miejsce zbrodni, ale i schronienia, jako symbol potęgi natury, jako puszcza – królestwo zwierząt, jako miejsce święte przechowujące wartości patriotyczne. Las żył i żyje własnym życiem, ma swój określony rytm i nadal zaskakuje człowieka. W „Chłopach" W. Reymonta przyroda wyznacza rytm życia bohaterów. I to jest dowodem na to, że las, przyroda są nieodłącznym elementem istnienia człowieka. Pan R. Malik zwrócił uwagę jak różnorodna może być przyroda. W zaledwie jednym dziele, takim jak „Pana Tadeusz" Adama Mickiewicza, ukazanych zostało ponad osiemdziesiąt gatunków roślin! Możliwości do ich twórczego wykorzystania są zatem niezliczone.

W zaaranżowanej leśnej scenerii zorganizowano również wystawę okolicznościową zatytułowaną: „Tajemnice drzew leśnych", na którą składały się tematyczne tablice – postery przygotowane przez Nadleśnictwo Olkusz i rozstawione w różnych miejscach sali widowiskowej.

Podczas wieczoru z poezją odbyła się promocja tomiku poezji leśnej pt.: „Zabiorę Cię do lasu", w którym znalazły się wiersze napisane specjalnie z tej okazji przez członków Klubu Literackiego „Bukowy Liść" z Bukowna. Niektóre z tych wierszy zostały zaprezentowane przez autorów podczas wieczoru poetyckiego prowadzonego przez Pana Marka Pieniążka. Ta część uroczystości była przeplatana piosenkami o tematyce leśnej wykonywanymi przez członków sekcji muzycznej MOK w Bukownie. Młodzi śpiewacy wykazali się wysokim kunsztem artystycznym oraz nieprzeciętnymi zdolnościami wokalnymi.

Znalazło się również miejsce na ekspozycję motywów leśnych z „Pana Tadeusza", co stanowiło subtelny i zamierzony łącznik z przedstawieniem teatralnym, które odbyło się na zakończenie tego pięknego i sentymentalnego wieczoru. „Wariacje na temat Pana Tadeusza" w wykonaniu sekcji teatralnej MOK i w reżyserii Piotra Wojdyły były ciekawym urozmaiceniem wieczoru i dopełnieniem tej leśno-poetyckiej uczty. Wybrane sceny leśne z poematu Adama Mickiewicza zostały w sposób żartobliwy i niezwykle wymowny przybliżone licznej publiczności.

Twórczość Adama Mickiewicza, który po mistrzowsku opisywał przyrodę, uroki oraz tajemnice drzew i lasów ojczystych, została wyeksponowana podczas tego wieczoru w Bukownie, stanowiąc swoisty łącznik między płaszczyzną artystyczną a realnym pejzażem leśnym. Kilka poniższych fragmentów „Pana Tadeusza", świadczy o tym jak ważnym źródłem inspiracji dla tego wielkiego poety był las i przyroda, z którymi poeta był związany bardzo emocjonalnie.

„Wieść tylko albo bajka wie, co się w nich dzieje.

Bo gdybyś przeszedł bory i podszyte knieje.

Trafisz w głębi na wielki wał Pniów, kłód, korzeni,

Obronny trzęsawicą, tysiącem strumieni

I siecią zielsk zarosłych, i kopcami mrowisk.

Gniazdami os, szerszeniów, kłębami wężowisk."

„Drzewa moje ojczyste! Jeśli niebo zdarzy,

Bym wrócił was oglądać, przyjaciele starzy,

Czyli znajdę was jeszcze, czy dotąd żyjecie

Wy, koło których pełzałem, jak dziecię…"

„Wszak lipa Czarnoleska, na głos Jana czuła,

Tyle rymów natchnęła! wszak ów dąb gaduła

Kozackiemu wieszczowi tyle cudów śpiewa!

Ja ileż wam winienem, o domowe drzewa!"

                                               Adam Mickiewicz „Pan Tadeusz" (fragmenty)

Szum lasu, śpiew ptaków oraz inne efekty multimedialne dodały tej uroczystości specyficznego – leśnego klimatu. Rolę szczególną w całej kompozycji wydarzenia pełniła poezja, która stanowiła wyznacznik sentymentalnego wymiaru tego przedsięwzięcia. W sposób niekonwencjonalny połączono las jako środowisko życia roślin i zwierząt z lasem – przestrzenią kulturotwórczą. To swoiste przenikanie się funkcji użytkowych lasu – wynikających z jego gospodarczych zalet – z jego rolą niematerialną jest niezmiernie ważnym elementem rozwoju kultury.

W ten szczególny, niezapomniany wieczór leśnicy oraz ludzie kultury postanowili wypełnić motto zawarte w słowach poety C.K. Norwida. Zamierzeniem organizatorów było by przypomnieć obydwa równie istotne elementy tego motta. Dostarczanie przez las różnorodnych świadczeń o charakterze pozagospodarczym jest równie ważnym a może nawet ważniejszym zadaniem leśnictwa. Praca leśników staje się w takich warunkach szczególną misją wypełnianą wobec społeczeństwa. Troska o trwałość oraz istnienie lasów w ich pełnej kolorytu i zmienności szacie jest zadaniem wypełnianym przez leśników. Zadaniem, które winniśmy wykonać sumiennie z myślą o naszych dzieciach i wnukach. W tym procesie LAS zajmuje szczególne miejsce, oddziałując poprzez kolejne wieki i epoki na rozwój społeczności, kształtując postawy patriotyczne, a przenikając także na płaszczyznę życia artystycznego i duchowego.

Światła już gasły, dopalały się świece, ciepło kominka zelżało, głosy leśne ucichły. I tylko pozostało prawdziwe przekonanie, że to poezja i dobroć są wieczne. Dobroć dla ludzi, dobroć dla lasów. Szanując lasy, dbamy o przyszłość naszych pokoleń. Okazujemy tym dobroć ludziom, który po nas przyjdą. Dobroć nasza pozostanie uosobiona w pięknym, zdrowym, czystym lesie i w poezji, którą tu, w Bukownie, stała się symbolem piękna oraz trwałości polskiej kultury.

*Joanna Gut – nauczyciel z ZS nr 1 w Bukownie

**Ryszard Malik – specjalista służby leśnej w Nadleśnictwie Olkusz